Vijfde Gevoelens: FC Ribbenkast

Ik wil het niet weer een hele column hebben over vroeger. Het jaren ’80 vroeger-was-alles-beter gelul; de muziek, de kapsels, het voetbal. De linkervoet van die speler, de kopbal van die voetballer die er helaas niet meer is, de gezelligheid in de kleedkamer, blablabla – alleen al gedachte weer zo’n tekst te moeten afleveren is aanleiding voor een lichte depressie.

Om in de stemming te komen bladerde ik door het boekje dat een paar geleden is gemaakt. Daarin verschillende ‘Vijfde gevoelens’ columns die op deze plek verschenen. Nostalgie, weemoed, vriendschap, staat erbij. Niemand die meer last van nostalgie heeft dan Ruud Jansen Venneboer, de samensteller van dat boekje. Voor Ruud is het complex aan de Helbergen het Hof van Eden, het Walhalla en het Nirvana tegelijk – de Olijfberg waar hij na de dood overspoeld wordt met de dauw der wederomstandigheden en zijn volmaakte vorm weer aanneemt. In Ruuds geval een jochie van zestien in Wilhelmina-tenue die eeuwig tegen een bal mag trappen en met vrienden over voetbal mag lullen.

Om mijn sombere gedachten te toetsen vroeg ik ChatGPT waar Ruud in zijn columns voor deze site over schreef. Clubgevoel, jeugdherinneringen en voetbalbeleving, antwoordde de allesweter. ‘Hij verweeft daarbij persoonlijke observaties met bredere reflecties op sport en samenleving, met een lichte, beschouwende toon.’

Onbewust dacht ik aan een wethouder van sport die een toespraak hield, maar het kon ook een wijze dominee op de kansel zijn.

(Toegegeven: ik heb nooit in dat vijfde van Ruud gespeeld en heb jarenlang niet begrepen dat het ‘Vijfde Gevoel’ op het seniorenteam 5 van Wilhelmina SSS van dertig jaar geleden sloeg. In mijn hoofd lag de klemtoon op ‘gevoel’ – het vijfde gevoel, alsof er ook een derde of vierde gevoel was waar iedereen van op de hoogte was, want niemand vond het een rare naam, maar ik niet. Alsof ik een uitdrukking had gemist. Ik gooide het erop dat ik als enige van mijn oude team niet van christelijke huize was, maar pas later begreep ik dat Ruud het Vijfde gevoel bedoelde – klemtoon op vijfde. Een naam die hem herinnerde aan dat nostalgische team dat mij dus vreemd was).

Of ik een voorbeeld van een column van Ruud wilde, vroeg ChapGPT. Ik negeerde het en herhaalde mijn vraag. Alleen verving ik Ruuds naam door die van mezelf. Opnieuw een verhaal over clubgevoel en datzelfde gelul. Dat was even slikken, had ik toch last van nostalgie? Even later las ik over ‘scherpe observaties met milde ironie’. Had ChatGPT niet door dat al die columns serieus waren bedoeld? 

Misschien moet ik in deze column wat duidelijker zijn: tegenwoordig zitten Zutphenaren als verveelde wintersporters op verwarmde terrassen aan de Chablis, moet je inhouden voor de Biro’s en loop je overal Vrije School-vogels tegen het lijf (in ons team hadden we er één – z’n vader vond dat voetbal maar niks). In mijn herinnering was het Zutphen van mijn jeugd echter een tamelijk armoedig stadje waar iedereen in mijn omgeving zich zorgen maakte over de volgende fabriek die de deuren sloot, waar één restaurant was (Ta Dung in de Beukerstraat) en waar de voetbalshirts tenminste zes maanden per jaar naar ranzig vet roken. Oliebollen om de begroting sluitend te krijgen. Niks Nirvana – eerder een vagevuur. 

Het bewijs voor bovenstaande kreeg ik onlangs onder ogen. Een foto van vroeger die in de voetbalvrienden-appgroep werd gedeeld. Een schok. Zes shirtloze jongens van een jaar of zeventien. De foto was gemaakt tijdens een vakantie aan het einde van het voetbalseizoen. ‘FC Ribbenkast’ merkte één van de vrienden in de appgroep op. 

In mijn herinnering waren we op die leeftijd atleten met goddelijke lijven, in werkelijkheid waren we een ondervoed stel dat net uit een kamp leek te zijn gekomen. Een reden om aangifte van langdurige mishandeling te doen, totdat ik me realiseerde dat alle verantwoordelijke ouders er niet meer waren. Alleen de coach die ons een seizoen lang het vel over het been had gehaald is er nog, maar vervolging is zinloos. Het delict zou inmiddels verjaard zijn. Toen ik die foto later nog een keer bekeek, kreeg ik vreemd genoeg een berustend gevoel: vroeger was níet alles beter. 

Wat ik ook bedacht was dat een ribbenkast in de jonge jaren geen garantie geeft op een slank lijf op latere leeftijd, maar dat terzijde.